Рус мәктәптәренең 9-сы классуҡыусылары өсөн башҡорт дәүләт теленән имтиханға билеттар Билет № 1 1. “ Минең ғаиләм”темаһына текст төҙөргә. 2. Тексты тәржемә итергә. ”Урманда ни өсөн йылы?” Ҡышҡы һыуыҡ көн. Әсләмурамда йөрөнө лә өшөп өйгә инде. Атаһы урманға китергә әҙерләнә ине. - Улым, әйҙә, урманға икәүләп барайыҡ. - Һыуыҡ бит, атай, өшөтә! - Өшөтмәҫ! Урманда йылы була ул. Әсләм ышанманы. Шулайҙа атаһы менән урманға китте. Атаһы урманда ҡороағастарҙы бысып ауҙара. Әсләм ботаҡтарын ботай. Атаһы ағастарҙы ҡыҫҡа итепбыса. Әсләм уларҙы сана янына ташый. Эшләй торғас, уға эҫе була башланы.Бүркенең ҡолаҡтарын күтәреп бәйләне. Малай атаһынан: - Ни эшләп урманда йылы була ул, атай? – тип һораны. - Утын күп булғанға, - тип яуап бирҙе атаһы. 3. Бирелгән һүҙҙәргәкүплек ялғауҙары өҫтәргә һәм ҡуйылышын аңлатырға: Мәктәп, саңғы, малай,урам, диңгеҙ, синыф. Билет № 2 1. “Үҙем тураһында”темаһына текст төҙөргә. 2. Тексты тәржемә итергә. Сәскә - тормош йәме. Ергә яҙ килде. Ҡар ирей, гөрләүектәр аға, йылғалар таша, боҙҙар китә. Беҙ яҙ матурлығын йәшеллектә, ҡоштар моңонда, сәскәләрҙә күрәбеҙ. Иң беренсе үгәй инәй үләне сәскәләнә, унан умырзая сыға. Сәскәләр йылдан-йыл аҙая, сөнки кеше уларҙы күпләп йыя, тәбиғәттең йәмен ебәрә. Сәскә - тормош йәме.Уларға ҡарап һоҡланайыҡ, һаҡлайыҡ. 3. Ниндәй? һорауына яуап биргән10 һүҙ яҙырға һәм 5 һөйләм төҙөргә. Билет № 3 1. “Китапханала” темаһына диалог төҙөргә. 2. Тексты тәржемә итергә. Бөрйән яҡтары. Бөрйән яҡтары бик матур. Унда төрлө ағастар үҫә. Бейек тауҙар болоттарға тейеп торған кеүек күренә. Тау йылғаларының сылтырап аҡҡан һыуы бик тәмле. Урмандарында ҙур айыуҙар, уҫал бүреләр, хәйләкәр төлкөләр, йүгерек ҡуяндар, етеҙ тейендәр йәшәй.Тау итәктәрендә тәмле еләктәр үҫә. 3. Бирелгән һүҙҙәрҙеңантонимдарын табырға Һыуыҡ – матур - Көн – йәй - Алыҫ – яй- Ҡаты – килде – Билет № 4 1.“Яҙ етте” темаһынатекст төҙөргә. 2. Тексты тәржемә итергә. Ҡыш яҡынлаша. Ағас япраҡтары һарғайҙы. Йүкә, саған, ҡайын ағастары япраҡтарын ҡоялар. Көндәр ҡыҫҡара, төндәр оҙая. Ямғырҙар тәүлекләп, аҙналап яуа. Күпселек ҡоштар алыҫ юлға йыйына. Яр ҡарлуғастары, торналар, сыйырсыҡтар көньяҡҡа йүнәлделәр. Оҙаҡламай төньяҡтан беҙгә ҡыҙыл түштәр осоп килерҙәр. Ҡуяндар, бурһыҡтар, тейендәр, айыуҙар, бүреләр тундарын алмаштыралар. 3. Ҡылымдарҙы хәҙерге заманда яҙырға һәм 5 һөйләм төҙөргә: әйтергә, сығырға,һөйләргә, йүгерергә, хушлашырға, йәшәргә. Билет № 5 1. “Башҡортостан”темаһына текст төҙөргә. 2. Тексты тәржемә итергә. Һин беләһеңме? Урман бик файҙалы.Йылға, күл буйҙарындағы ағастарҙы ҡырҡырға ярамай. Ҡыуаҡлыҡтар ҡырылып бөтһә,йылғаларҙың һыуы кәмей. Күлдәр кибә. Йылғаларҙы башлап ебәреүсе шишмәләр ҡорой.Урманһыҙ ерҙә дым аҙ була. Йылғаларҙа балыҡтар аҙая. Урманды һаҡлағыҙ, ағастар ултыртығыҙ! 3. Бирелгән һүҙҙәргәэйәлек килеш ялғауҙарын өҫтәп, һүҙбәйләнештәр төҙөргә: Ҡустым, яҙыусы,уҡыусы, ҡала, Башҡортостан, китап, урам, тәбиғәт, өй, ашхана. Билет № 6 1. “Беҙҙең мәктәп”темаһына текст төҙөргә. 2. Тексты тәржемә итергә. Декабрҙә Башҡортостанда ҡыш ноябрь айында уҡбашлана. Күлдәр, йылғалар, быуалар боҙ менән ҡаплана. Ағастар яланғаслана. Тик шыршы һәм ҡарағайҙар ғына йәшел булып ултыра ар. Ер аҡ ҡарға күмелә. Ҡоштар һайрамайҙар. 22 декабрҙә иң ҡыҫҡа көн һәм иң оҙон төн була. Сатлама һыуыҡтар башлана. Ҡоштар һәм йәнлектәр йылдың ауыр миҙгелен кисерәләр. 3. Мәғәнәләре тап килгән сифаттарҙы һайлап яҙығыҙ. Тау, ер, һауа, тупраҡ, япраҡ, ялан, урман. Белешмә өсөн һүҙҙәр: бейек, ҡара, ҡойолған,киң, йәшел, һөрөлгән, зәңгәр, һары,саф. Билет № 7 1.“Өфө ҡалаһы ”темаһына текст төҙөргә. 2. Тексты тәржемә итергә. Асылыгүл. Асылыгүл Башҡортостандың Дәүләкән районында, ҡаланан 35 километр алыҫлыҡта урынлашҡан. Күлдең киңлеге – 5, оҙонлоғо 8 километрға етә. Тәрәнлеге 7 метрҙан артмай. Һыуы таҙа, әскелтем тоҙло. Асылыгүл буйы һирәк осрай торған йәнлектәргә һәм үҫемлектәргә бай. Элек уның тирә-яғы ылыҫлы урман булған. Ҡыр ҡаҙҙары ,аҡҡоштар, өйрәктәр көньяҡтан ҡайтҡанда күлгә төшәләр. Асылыгүл – ҡиммәтле тәбиғәт ҡомартҡыһы. 3. Ғаилә, апайым һүҙҙәрен килеш менән үҙгәртергә. Билет № 8 1. “Ҡышҡы көн” темаһына текст төҙөргә. 2. Тексты тәржемәитергә. Урал. Урал тауы ҡаҙылмабайлыҡтары менән дан тота. Уралда нефть, тимер, баҡыр, алтын күп. Унда мәрмәр,йәшмә, малахит таштары төҙөлөштә киң ҡулланыла. Уралдың ҡыҙыл мәрмәр ташы менән Мәскәүҙәге метро станциялары биҙәлгән. Санкт-Петербургтағы Эрмитаждың бер бүлмәһе Урал малахиты менән эшләнгән. 3. Бирелгән һүҙҙәргә ҡылымдар өҫтәп, һүҙбәйләнештәр яҙырға һәм тәржемә итергә. Ат, табип, уҡытыусы,һандуғас, ашнаҡсы, эт, шағир, әтәс. Билет № 9 1. “Аҙыҡ-түлекмагазинында” темаһына диалог төҙөргә. 2. Тексты тәржемә итергә. Яҙ һулышы. Ҡояш көндән-көннығыраҡ йылыта. Ҡарҙар ирей. Өй түбәләренән, аҙбар ҡыйыҡтарынан тамсылар тама.Тау биттәре асылды. Тәүге бәләкәй йырғанаҡтар күренде. Тәбиғәт көндән-көнйәнләнә бара. Соҡорҙарҙан шаулап ҡар һыуҙары аға. Тау битләүҙәрендә үләндәрйәшәрә. Тәүге сәскәләр ҡалҡып сыҡты. Сыйырсыҡтар һәм һабан турғайҙары һайрай.Яҙ көнө бөтә нәмә яңынан йәшәй башлай. 3. Бирелгән ҡылымдарҙыбилдәле үткән заманда яҙығыҙ һәм 5 һөйләм төҙөгөҙ: Барырға, йоҡларға,күрергә, ҡайтып китергә, ял итергә, хушлашырға. Билет № 10. 1. “Башҡортостан тәбиғәте” темаһына текст төҙөргә. 2. Тексты тәржемә итергә. Йыл миҙгелдәре. Көҙ, ҡыш, яҙ, йәймиҙгелдәренең иң яҡшыһын һайларға ҡушһалар, быны эшләүе ауыр булыр ине. Сөнкиһәр йыл миҙгеленең үҙенсә матурлығы, яҡшылығы бар. Ҡыш сана, конькишыуаһың, рәхәтләнеп саңғыла йөрөйһөң. Көҙ айҙары мул уңыш, ҙур байлыҡ килтерә.Яҙ айҙары ҡар иреүе, боҙ китеүе, бөтә тәбиғәттең уяныуы менән күңелле. Йәйкөндәре йылы, матур була. Йәй кешеләргә нығыраҡ оҡшай. Сөнки йәй ял итәһең, һыуинәһең, балыҡ тотаһың. 3. 5 һорау һөйләм төҙөргәһәм яуап бирергә. Билет № 11 1. “Туҡталышта” темаһына диалог төҙөргә. 2. Тексты тәржемә итергә. Илем – Башҡортостаным. Башҡортостан – бик бай ил. Унда нимәләр генә юҡ! Аҡ бүрекле тауҙар ҙа, ҡылғанлы киң яландар ҙа, көмөш һыулы йылғалар ҙа, зәңгәр күлдәр ҙә, икһеҙ-сикһеҙ урмандар ҙа күп бында. Беҙ йәшәгән ерҙең байлыҡтарын һанап бөткөһөҙ. Нефть һәм газ, күмер һәм металл, алтын һәм баҡыр –бөтәһе лә бар бында. Шулай уҡ ҡиммәтле тиреле хайуандары, иҫ киткес балы менән дан тота Башҡортостан. 3. Рәт һандары ҡулланып,5 һөйләм яҙырға. Билет № 12 1. “Көн тәртибе” темаһына текст төҙөргә. 2. Тексты тәржемә итергә. Һыу – байлыҡ. Һыу – тәбиғәттең иң ҡиммәтле байлығы. Унан башҡа тормош юҡ. Башҡортостан йылға, күлдәргә бик бай.Беҙҙә 2000 күл, 52 ҙур йылға бар. Йылғаларҙың дөйөм оҙонлоғо 42 мең километр тәшкил итә, һәр квадрат километрға 300 метр ағын һыу тура килә. Башҡорттар йылға һәмкүлдәр тураһында йырҙар, легендалар ижад иткән. 3. Бирелгән ҡылымдарҙы билдәһеҙ үткән заманға ҡуйып, һөйләмдәр төҙөргә. Килергә, ашарға, ярҙамитергә, яҙырға, юғалтырға. Билет № 13 1. “Йәйге каникулда”темаһына текст төҙөргә. 2. Тексты тәржемә итергә. Красная книга. Есть такая книга.Почему она так названа? Красный цвет означает запрет. ”Стоп!” – как бы сигналитона. О каком же запретеговорится в “Красной книге”? В ней приводится список редких и исчезающих диких животных. На них по всей стране запрещается ловля и охота. Этот список большой. Внем около 600 названий. Сюда вошли и редкие животные Башҡортостана. 3. Бирелгән һандарҙыдөрөҙ яҙырға һәм 5 һөйләм төҙөргә. 11, 69, 365,450, 1774, 2010. Билет № 14 1. “Минең тыуған көнөм”темаһына текст төҙөргә. 2. Тексты тәржемә итергә. Янғантау. Республикабыҙҙың Салауатрайонында Янғантау шифаханаһы урынлашҡан. Унда ер аҫтынан бертуҡтауһыҙ эҫе пар һәм газ сығып ята. Тау 200 йылдан ашыу ғалимдарҙың иғтибарын үҙенә йәлеп итә, ләкин әлегә тиклем уның сере асылғаны юҡ. Янғантау шифаханаһы янында Ҡорғаҙаҡ йылғаһы аға. Был шишмә ҡышын да туңмай. Ундағы һыуҙың температураһы йыл буйы 16-18 градус була. Һыуы бик шифалы, төрлө ауырыуҙарҙан дауа. 3. Бирелгән ҡылымдарҙы өс заманға ла ҡуйып яҙырға. Белергә, һөйләшергә,яратырға, һатып алырга
1. “Бөйөк башҡорттар”темаһына (һайлап 1 шәхес тураһында) текст төҙөргә. 2. Тексты тәржемә итергә. Башҡортостан тарихынан. Башҡортостандың ере бик ҙур, тарихы бик бай. 1557 йылда башҡорт халҡы үҙ теләге менән Урыҫ дәүләтенә ҡушылған. Шунан башлап башҡорт халҡы урыҫ халҡы менән татыу ғүмер кисерә. 1773-1775 йылдарҙа башҡорт крәҫтиәндәре урыҫ крәҫтиәндәре менән бергә батшаға ҡаршы һуғышҡан. Башҡорт атлы ғәскәрҙәренә Салауат Юлаев етәкселек иткән. 1812 йылда атаҡлы Бородино яланында өс тиҫтәгә яҡын башҡорт полкы һуғышҡан. Улар Парижға ла барып еткәндәр. 3. Бирелгән һүҙҙәрҙеңниндәй килештә тороуын әйтергә һәм тәржемә итергә. Һауала, китаптан,Стәрлетамаҡҡа, атайым, уҡытыусыны, кешенең. 9 класс уҡыусылары өсөн башҡорт теле һәм әҙәбиәте буйынса имтихан һорауҙары
§ 1-се билет 1. Ҡушма һөйләм тураһында төшөнсә. Уның төрҙәре. 2. “Урал батыр” эпосының идея-тематик йөкмәткеһе. Образдар системаһы. 3. Өҙөктән ҡушма һөйләмде табығыҙ, уларҙың нисә һөйләмдән тороуын асыҡлағыҙ.Һөйләмде рус теленә тәржемә итегеҙ. Бүтән бер ерҙә ләуға ошондай яҡын, ошондай гүзәл, ошондай ҡәҙерле урын юҡтыр инде. Үләндең һәрбөртөгө шифалы еҫ аңҡыта, безләп осҡан һәр бал ҡорто уға сәләм бирә, ҡолаҡтөбөндә шығырлаған һәр япраҡ сер һөйләй. 2-се билет 1. Теҙмә ҡушма һөйләмдәр. Уларҙа тыныш билдәләре. 2. Сәсәндәр ижады. 3. Шиғырҙан өҙөктө тасуири уҡығыҙ, кем яҙғанын билдәләгеҙ. Теҙмә ҡушма һөйләмдәрҙе табығыҙ, уларға синтаксик анализ яһағыҙ. Моң шишмәһе һандуғастай йырсы ла һин, Һығылма бил тал сыбыҡтай нәфис тә һин, Аллы-гөллө гөл-сәскәләй наҙлы ла һин, Эй, илһамлы, эй, хөрмәтле башҡорт теле! 3-сө билет 1. Эйәртеүле ҡушма һөйләмдәр. Уларҙа тыныш билдәләре. 2. Башҡортостан тураһында рус яҙыусылары. 3. Түбәндәге схемаға ярашлы эйәртеүле ҡушма һөйләмдәр төҙөгөҙ. [ … шул ]: ( … ). ( … -гәндә), [ … ].
§ 4-се билет 1. Баш һәм эйәрсән һөйләмдәр. 2. Салауат Юлаевтың тормош һәм ижад юлы. 3. Түбәндәге һөйләмдәрҙе башҡорт теленә тәржемә итегеҙ. Кто ищет, тот всегда найдет. Когда она играла внизу на рояле, я вставал и слушал. 5-се билет 1. Эйәрсән һөйләм төрҙәре. 2. Мифтахетдин Аҡмулланың тормош һәм ижад юлы. 3. Аҡмулланың үҙегеҙгә оҡшаған шиғырын яттан һөйләгеҙ. 6-сы билет 1. Эйә һөйләм. 2. Мөхәмәтсәлим Өмөтбаевтың тормош һәм ижад юлы. 3. “Тыуған яғым” темаһына хикәйә төҙөгөҙ. 7-се билет 1. Хәбәр эйәрсән һөйләм. 2. Мәжит Ғафуриҙың тормош һәм ижад юлы. 3. Тыныш билдәләрен ҡуйып, хәбәр эйәрсән һөйләмле эйәртеүле ҡушма һөйләм төҙөп яҙығыҙ. Һеҙгә берҙән-бер теләгем шул. Намыҫлы кеше булараҡ шул.Намыҫлы кеше булараҡ, халыҡҡа хеҙмәтитегеҙ. (Я. Хамматов).
§ 8-се билет 1. Аныҡлаусы һөйләм. 2. Мәжит Ғафуриҙың “Шағирҙың алтын приискында” повесы. 3. “Ҡыш та һағындырыр икән!” темаһына хикәйә төҙөгөҙ. 9-сы билет 1. Хәл һөйләмдәр. 2. Байыҡ сәсән. 3. “Тау башында балҡый бер ҡала” темаһына текст төҙөгөҙ. 10-сы билет 1. Тултырыусы һөйләм. 2. Шәйехзада Бабичтың тормош һәм ижад юлы. 3. Ш. Бабичтың үҙеңә оҡшаған шиғырын яттан һөйлә. 11-се билет 1. Ваҡыт, урын һөйләмдәр. 2. Буранбай сәсән. 3. Һөйләмдәрҙе уҡығыҙ, тыныш билдәләрен ҡуйығыҙ. Ҡайҙа ебәрәләр шунда ең һыҙғанып эшләргә тейешһең. Ир барерҙә ил хур булмаҫ. Колонналар утыҙ метр самаһы ҡалғас туҡтанылар. 12-се билет 1. Рәүеш, сәбәп һөйләмдәр. 2. Ҡол Ғәлиҙең “Ҡисаии Йософ” поэмаһы. 3. Нығынған һүҙбәйләнештәрҙең мәғәнәһен нисек аңлайһың? Ø Сүп эҙләү Ø Һүҙ өсөн күршегә инмәй Ø Сыҡмаған ҡояшҡа ҡыҙыныу 13-сө билет 1. Маҡсат, күләм-дәрәжә һөйләмдәре. 2. Сафуан Яҡшығолов. Тормошо, ижады. 3. Эйәртеүле ҡушма һөйләм төҙөгөҙ: Ø Үҙең ни саҡлы теләһәң… Ø Уҡығанда ни тиклем ауыр булһа… Ø Кешеләргә ни тиклем иғтибарлы булһаң … 14-се билет 1. Шарт, кире һөйләмдәр. 2. “Ҡуҙыйкүрпәс менән Маянһылыу” эпосы. 3. Мәжит Ғафуриҙың берәй шиғырын яттан һөйлә. 15-се билет 1. Тыныш билдәләре. Уларҙың ҡуйылыу осраҡтары. 2. Ҡобағош сәсән. 3. “Ауырыу” һүҙенә фонетик анализ яһағыҙ. 11 КЛАСС УҠЫУСЫЛАРЫ ӨСӨН ДӨЙӨМ УРТА МӘКТӘП КУРСЫ БУЙЫНСАТУҒАН ТАТАР ТЕЛЕНӘН ИМТИХАН ҺОРАУҘАРЫБилет– 11. Исем турында төшенчә. Ялгызлык һәм уртаклык исемнәр. Берлек һәм күплек саны.2. К.Галинең“Кийсаи Йосыф” поэмасы.3. Исемгәморфологик анализ ясау.Яртысәгатьтән соң рота, агачлыктан үтеп, ачык жиргә чыкты. (М.Юхма).Билет –21. Сыйфат турында төшенчә.2. Котб“Хөсрәү вә Ширин”.3. Исемләшкән сыйфатка морфологик-синтаксик анализ ясау.- Атлылар очраганда, таптап китмәгез! – дип кычкырдыкемдер. (А.Гыйләжев).Билет– 31. Сан турында төшенчә.2. С.Сараи“Сөһәйл вә Гөлдерсен”.3. Санга морфологик анализ ясау.Унлап ир-ат каяндыр караңгыдан килеп чыктылар.Билет –41. Алмашлык турында төшенчә.2. Болгар чоры: тарихи һәм мәдәнияте.3. Алмашлыкка морфологик анализ ясау.Ул кемнедер шелтәли, кайсыларына йомыш куша. (Р.Батулла).Билет –51. Фигыль турында төшенчә.2. АлтынУрда: тарихы һәм мәдәнияте.3. Хикәя фигыльгә морфологик-синтаксик анализ ясау.Өченчеаучы да сүзгә катнашкан. (Әкият)Билет –61. Рәвеш турында төшенчә.2. Казан ханлыгы чоры.3. Рәвешкә морфологик-синтаксик анализ ясау.Төн караңгылана бара, болытлар куера, көзге вак яңгыр акрын, ләкин туктаусыз сибәли иде. (Г.Ибраһимов).Билет –71. Әйтү максаты ягыннан жөмлә төрләре.2. XVII йөз әдәбияты.3. Бар боерык фигыль сүзенә тулы фонетик анализ ясау.Билет– 81. Сузык авазлар.2. XVIII йөз әдәбияте.3. Яшеллерәк сүзенә тулы фонетик анализ ясау.Билет– 91. Тартык авазлар.2. Г.Кандалый ижаты.3. Игълан сүзенәтулы фонетик анализ ясау.Билет– 101. Жөмләнең баш кисәкләре.2. Ш.Мәржәни ижаты.3. Дус-иш парлы сүзенә тулы фонетик анализ ясау.Билет– 111. Жөмләнеңиярчен кисәкләре (аергыч, хәл, тамамлык).2. М.Акмуллаижаты.3. Ихтимал модаль сүзенә тулы фонетик анализ ясау.Билет– 121. Жыйнак һәм жәенке жөмләләр.2. К.Насыйри ижаты.3. Кирәк хәбәрлек сүзенә тулы фонетик анализ ясау.Билет– 131. Гадижөмлә.2. Г.Ибриһимовижаты. “Казакъ кызы” романы.3. Затланышлы фигыльгә морфологик-синтаксик анализ ясау.Ташлапчыгып киттем өемне.Бара-бара уздым июльне. (Р.Әхмәтжанов).Билет –141. Кушма жөмлә.2. К.Тинчурин ижаты. “Сүнгән йолдызлар” драмасы.3. Сыйфат фигыльгә морфологик-синтаксик анализ ясау.Эчтән бөрешә һәм салкыная башлаган жан тагын эри, тагын жылына, әйтеләсе үпкә сүзләр югалып кала. (Ш.Маннур).Билет –151. Жөмләнең тиңдәш кисәкләре.2. М.Жәлил ижаты. “Моабит дәфтәре” жыентыгы.3. Исемләшлән сыйфат фигыльгә морфологик анализ ясау.Бу заман кузгалганга килде форсат (Г.Тукай).Билет –161. Эндәш сүзләр.2. Г.Тукай ижаты.3. Барырга инфинитив сүзенә тулы фонетик анализ ясау.Билет –171. Теркәгеч.2. Ә.Еники ижаты. “Әйтелмәгән васыять” хикәясе.3. Исемләшкән санга морфологик-синтаксик анализ ясау.Сезнең унбишендә язган хатыгызны бүген алып бик шатландым. (А.Расих).Билет –181. Бәйлек.2. Һ.Такташ ижаты. “Мөхәббәт тәүбәсе” поэмасы.3. Бармайсыз хикәя фигыль сүзенә тулы фонетик анализ ясау.Билет– 191. Кисәкчә.2. Х.Туфан ижаты. “Кайсыгызның кулы жылы?” шигыренә анализ.3. Әттәгенәсе ымлык сүзенә тулы фонетик анализ ясау.Билет– 201. Антонимнар.Синонимнар. Омонимнар.2. Т.Миңнуллин“Үзебез сайлаган язмыш” драмасы.3. Карамастан бәйлек сүзенә тулы фонетик анализ ясау.9 КЛАСС УҠЫУСЫЛАРЫ ӨСӨНТӨП УРТА МӘКТӘП КУРСЫ БУЙЫНСАТУҒАН ТАТАР ТЕЛЕНӘН ИМТИХАН ҺОРАУҘАРЫБилет –11. Исем турында төшенчә.2. Автобиография.3. Исемгә морфологик-синтаксик анализ.Әтинең картлыгы житә башлады, ахры. (Г.Бәширов).Билет –21. Фигыльтурында төшенчә.2. Мәктәбем.3. Затланышлы фигыльгә морфологик анализ ясау.- Син минем өчен бер дә оялма, тархан. (Н.Исәнбәт).Билет – 31. Сыйфат турында төшенчә.2. Ш.Камалның“Буранда” хикәясе.3. Сыйфатка морфологик анализ ясау.- Ходай уңайлы урынын насыйп итсен. (М.Фәйзи).Билет – 41. Сантурында төшенчә.2. Г.Исхакый“Жан Баевич”.3. Санга морфологик-синтаксик анализ ясау.Спектакльбетәргә егерме-утыз минут бар әле.Билет – 51. Рәвеш турында төшенчә.2. М.Әмир“Агыйдел”.3. Рәвешкәморфологик анализ ясау.Жир йөзендә сулар бертуктаусыз агалар да агалар.(Н.Фәттах).Билет – 61. Алмашлык турында төшенчә.2. Минем гаиләм.3. Алмашлыкка морфологик-синтаксик анализ ясау.Ул таякны үзенә таба тарта башлады. (М.Гафури).Билет - 71. Жөмлә.Жөмлә төрләре.2. Ш.Еникеев“Солтангәрәйнең язмышы”.3. Исемләшкән сыйфат фигыльгә морфологик анализ ясау.Сөйгәнем килсә яныма,Шатлык иңәр жаныма. (Ш.Жиһангирова).Билет –81. Сингармонизм законы. Сузыклар. Тартыклар.2. Х.Туфан ижаты, биграфиясе.3. Мәктәп сүзенә тулы фонетик анализ ясау.Билет –91. Синонимнар.Антонимнар. Омонимнар.2. С. Шакир“Үлемнән көчлерәк”.3. Бала сүзенә тулы фонетик анализ ясау.Билет – 101. Сүз төзелеше. Басым.2. Башкортстан Республикасы. Уфа шәһәре. Башкортстанның үз ирке белән Русия дәүләтенә кушылыуына 450 ел.3. Үзсүзле ҡушма сүзенә тулы фонетик анализ ясау.Билет -111. Теркәгечләр.2. Халык аваз ижаты.3. Исемләшкән сыйфатка морфологик анализ ясау.Парсызларның күңелләре моңлы,Парлыларның гына зары юк. (Р.Ханнанов).Билет –121. Жөмләнең баш кисәкләре.2. А.Гыйләжев“Жомга көн кич белән”.3. Сыйфат фигыльгә морфологик анализ ясау.Монда эчәсе суым эчелеп, йотасы утым йотылып бетмәгән. (М.Кәрим).Билет –131. Жөмләнең иярчен кисәкләре.2. И.Юзеев“Гашыйклар тавы”.3. Керү исем фигыль сүзенә тулы фонетик анализ ясау.Билет – 141. Бәйлекләр.2. Язучылар ижатында туган телнең чагылышы.3. Ич кисәкчә сүзенә тулы фонетик анализ ясау.Билет –151. Ымлыклар.2. Милли бәйрәмнәр.3. Абау ымлык сүзенә тулы фонетик анализ ясау.
+Башҡорт теленән экзамен һорауҙары. 7 класс.Билет №1.
Билет №2.
Билет №3.
Билет №4.1.Йырҙар. Тыуған ил һәм халыҡ берҙәмлеге тураһындағы йырҙар. Ҡасҡындар тураһындағы йырҙар.2. Хәбәр һөйкәлеше.3. «Башҡорт теленең һүҙлегенән» «А» хәрефенә башланған 8 ҡылым яҙып алып, уларҙы ҡылым төркөмсәләре формаларына ҡуйып, һүҙбәйләнештәр төҙөп, күсереп алығыҙ.Билет №5.
|
...БАШКОРТТАРЫМ!УКЫУ КӘРӘК!...Башҡорт теле һәм әҙәбиәте 8-се синыфФ.Ә.Хөснетдинова,Ә.Б.Һөйәрғолова.(68 сәғәт)
Башҡорт теленән тест һорауҙары.1.Туғандарыма һүҙендә ниндәй ялғау бар?а)һан ялғауыб)Һан ялғауы, зат һәм килеш ялғауы;в) килеш ялғауы;г) зат ялғауы2. Ҡайтым йүнәлеше ҡылымдары бирелгән юлды билдәләгеҙ:а) уҡый, яҙа, йыуа, килә, китә;б) сабырһыҙлана, кейенә, биҙәнә, ҡысҡырына;в) йыуыла, төҙөлә, биҙәлә, уҡыла?3. Ҡайһы һүҙ сингармонизм законына буйһонмаған:а) һөтсөлөк;б) болоттоң;в) төлкөнөң;г) фотоның?4. Хәреф һаны өн һаны менән тап килгән һүҙҙе күрһәтегеҙ:а) төньяҡ;б) таяҡ;в) юрған;г) ашъяулыҡ?5. Һүҙ төркөмө, һүҙ составы яғынан анализ нисек атала:а) фонетик анализ;б) синтаксик анализ;в) стилистик анализ;г) морфологик – морфемик анализ?6. Телдәге телмәр төрҙәрен, уларға хас һүрәтләү сараларынөйрәнә торған фән нисек атала:а) лексикология;б) фразеология;в) синтаксис;г) стилистика?7.Бер составлы һөйләмдең төрөн билдәләгеҙ: Польшала,Венгрияла, Германияла гастролдә йөрөп ҡайттыҡ:а) билдәле эйәле һөйләм;б) билдәһеҙ эйәле һөйләм;в) атама һөйләм;г) эйәһеҙ һөйләм?8. Берәүҙән икәү яҡшы, икәүҙән өсәү яҡшы. (Әйтем).а) йыйыу һаны;б) үлсәү һаны;в) сама һаны;г) бүлеү һаны?9. Бәйләүестәрҙе күрһәтегеҙ:а) әгәр, йә, әле, шуға, сөнки;б) бар, юҡ, түгел,кәрәк, буғай;в) кеүек , аша, бирле, һайын;г) ура, ах, ай – һай, эх?10. “ Кәкүк, кәкүк! Әйтсе миңәКүпме минеңғүмерем?”Был ниндәй һөйләм:а) хәбәр һөйләм;б) һорау һөйләм;в) өндәү һөйләм;г) бойороҡ һөйләм?Башҡорт әҙәбиәтенән тест һорауҙары.1. Ғәрәпилсеһе Ибн – Фадлан башҡорт ерҙәрендә ҡасан булған?а) 922 йыл;б)950 йыл;в)1235 йыл;г)1557 йыл?2.Салауат Юлаевтың ниндәй шиғырынан өҙөк тәҡдим ителгән:Шулбөркөттәй, егет, батыр бул.Тайғаныңдатаян дуҫтарға.Яуҙаарыҫландай ажғырып,Йәнаямай ташлан дуҫтарға.а)“Егеткә”;б)“ Һандуғас”;в)“Уҡ”;г)“ Тирмәндә”?3.З.Вәлиди образы һүрәтләнгән әҫәр:а)Д.Юлтый “Ҡан”;б)З.Биишева “Емеш”;в)Һ.Дәүләтшина “ Ырғыҙ”;г)Р. Байымов “ Сыбар Шоңҡар”?4.Р. Бикбаев ҡайһы китабында тыуған тәбиғәтте һаҡлау, яҡлау мәсьәләһен күтәрә:а)“Автобиография”;б)“”Ғүмер уртаһы”;в)“ Һыуһаным – һыуҙар бирегеҙ”;г)“Халҡыма хат”?5.Һабрау сәсән ҡайһы әҫәрҙең төп геройы:а)”Дауылданҡотолоу юҡ”;б)“ Думбыра сыңы”;в)“ Сыңғыҙнамә”;г)“ Йәдкәр”?6.Гөлгөл, Фәтхел, Байрам – Р. Ниғмәтиҙең ҡайһы поэмаһының геройҙары:а)“Болшевик”;б)“ Осҡондан ялҡын”;в)“ Һаҡмар ҡыҙы”;г)“ Баҫыу хөкөмө”?7.Н.Мусиндың “ Һуңғы солоҡ” әҫәренеңжанры:а)хикәйә;б)повесть;в)роман;г)новелла?8.Халыҡ ижадынан башҡорт әҙәбиәтенән күскән жанр:а)повесть;б)новелла;в)хикәйә;г)ҡобайыр?9.Башҡортостандың халыҡ шағиры:а)Д.Юлтый;б)Р. Бикбаев;в)К. Кинйәбулатова;г)Р.Назаров?10.Р.Ниғмәти ҡайһы йылдарҙа йәшәгән:а)1905-1954;б)1909-1959;в)1911-1939;г)1903-1938?Башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыу методикаһынантест һорауҙары.1. Әҙәбиәтуҡытыуҙың төп принциптары:а) тарихылыҡ, уҡытыуҙы тормош, заман талаптары, заманрухы менән бәйләп уҡытыу, педагогик – психологик принциптар;б) системалылыҡ, бөтөнлөк;в) үҙ – ара бәйләнеш, берҙәмлек;г) педагогик- психологик принциптар?2. Дәрес ниндәй элементтарҙан тора:а) ойоштороу мәле, өйгә эште тикшереү, яңы материалдыүтеү, нығытыу, өйгә эш биреү;б) ойоштороу мәле, яңы материалды үтеү, нығытыу, өйгә эш биреү;в) ойоштороу мәле, яңы материалды үтеү, өйгә эш биреү;г) ойоштороу мәле, нығытыу, өйгә эш биреү?3. Эпик әҫәрҙең төрөн билдәлә:а) эпос, әкиәт, бәйет, мәҫәл, хикәйә;б) новелла, повесть, роман, очерк, фельетон, хикәйәт;в) мәдхиә, мәрҫиә;г) йыр, ода, көләмәс?4. Мәктәп программаһында нисәнсе синыфтарҙа әҙәбиәттеорияһынан белем биреү ҡарала:а) 5-9 синыфтарҙа;б) 1-8 синыфтарҙа;в) 5-11 синыфтарҙа;г) 9-11 синыфтарҙа?5. Обзор темаларҙы өйрәнгәндә ниндәй эш төрҙәренойошторабыҙ:а) үҙ аллы уҡыу;б) тема буйынса докладтар әҙерләү;в) һүрәт төшөрөү;г) контроль эш үткәреү?6. Биографик материалды өйрәнгәндә ниндәй методтар ҡулланабыҙ:А) лекция, әңгәмә;Б) үҙ аллы эштәр;В) докладтар;Г) концерт әҙерләү?7. Методикала принцип термины нимәне белдерә:а) билдәле бер фәндең, ҡараштың асылын тәшкил итеүсе төпфекер;б) берәй эшмәкәрлек өлкәһендә ҡулланыла торған алымдар;в) фәндәге тикшереү алымдары;г) кешенең ҡараштар системаһы?8. Контроль яҙма эштәр үткәреү тәртибе ниндәй:а) уҡытыусы үҙе теләгән ваҡытта үткәрә;б) уҡыу йылы аҙағында үткәрелә;в) администрация тарафынан төҙөлгән план буйынса;г) һәр сирек аҙағында үткәрелә?9. Уҡытыу урыҫ телендә барған мәктәптәрҙә башҡорт телен уҡытыуҙың принцибы:а) аңлайышлылыҡ принцибы;б) дауамсанлыҡ принцибы;в) коммуникатив принцип;г) фәннилек принцибы?10. Коммуникативлыҡ принцибы нимәне аңлата:а) текстың йөкмәткеһен һөйләүҙе аңлата;б) бер – берең менән аралашыуҙы аңлата;в) һөйләгәнде аңлап төшөнөүҙе белдерә;г) китаптан уҡыуҙы аңлата?11. Күргәҙмә материалдар, ғәҙәттә , дәрестең ҡайһыэтабында ҡулланыла:а) өй эшен ҡабатлағанда;б) теманы нығытыу осоронда;в) яңы теманы аңлатыу процесында;г) дәресте йомғаҡлағанда?12. Пунктуацияны ҡасан өйрәнеү маҡсатҡа ярашлы:а) һәр дәресәт уҡытыусы ҡарамағында;б) уға бәйле программа материалын өйрәнеү ваҡытында;в) теләгән бер дәрестә артып ҡалған ваҡытта;г) 9-сы класта махсус ваҡыт бүлеп, бөтәһен бер юлы?13. Нимә ул методика:а) айырым бер фәндә ҡулланыла торған тикшереү алымдары;б) теге йәки был фәнде уҡытыу алымдары тураһындағытәғлимәт;в) алымдар системаһы;г) тикшеренеү йүнәлешен билдәләүсе ҡараштар?14. 1952 йылда башҡорт телен уҡытыу буйынса беренсеметодика ҡулланмаһы донъя күрә. Уның авторы кем:а) Ә. М. Мансуров;б) Ҡ.З. Әхмәров;в) Ә. И. Харисов;г) Х.Ғ.Ғәбитов?15. Телмәр төрҙәрен һәм уларға хас һүрәтләү сараларынөйрәнеүсе фәнни тармаҡ:а) лексикография;б) фразеология;в) стилистика;г) синтаксис? |
МӘКТӘПТӘ БАШКОРТ ТЕЛЕН УКЫТУ ПРОГРАММАЛАРЫ
“Урал батыр” эпосы буйынса тест һорауҙары.
3…. тип бороноғо кешеләр, донъя һәм тәбиғәт көстәренең килеп сығышы, аллалар, төрлө изге йәндәрҙең тормошо тураһындағы уйҙырма хикәйәләргә өйтәләр1.миф2. легенда3. әкиәт
5. Башҡорт халҡының рухи хазиналарын киләсәк быуындарға ҡалдырыусы атаҡлы сәсән, ҡурайсы, йырсы Арғынбаев Ғәбит Бикмөхәмәт улының йәшәгән йылдары.1. 1856-19212. 1861-19233. 1781-18786.”Урал батыр” эпосын яҙып алыуға бәйле алтын өс тағандың береһе – данлыҡлы йырсы, ҡурайсы, сәсән Хәмит Әлмөхәмәтовтың тыуған ауылы нисек атала?1. хәҙерге Баймаҡ районы II Этҡол ауылы2. хәҙерге Баймаҡ районы Түбәнге Иҙрис ауылы3. хәҙерге Әбйәлил районы Әбделғәзе ауылы7. М.Буранғоловҡа нисәнсе йылда “Башҡорт АССР-ының халыҡ сәсәне” исеме бирелә?1. 19442.19363.19598. “Урал батыр” ҡобайырының идея – тематик йөкмәткеһенә ярашлы, ғаләмдә тәртип һәм гармония урынлаштырыусы көс - ул….1. Күк Тәңреләре2. Кеше3. Дейеү, йыландар9. “Урал батыр” эпосында кешелектең йөшәү нигеҙе булараҡ яңғыраған оло тәғлимәт.1. яҡшылыҡ2. үлемһеҙлек3. көрәш10.Тәүтормош кешеләре Йәнбикә һәм Йәнбирҙе исемдәренең символик мәғәнәләре.1. йән биреүсе ( тормош биреүсе)2. йән бирҙе( вафат булды)3. йән эйәһе, йән йөрөтөүсе11. Урал тыуып, тәү тауыш биргәс үк, ғаләмгә батыр тыуыуы нисек мәғлүм була?1. күк йөҙө балҡып китә2. күктә осҡан дейеүҙәр ергә ҡолап төшә3. йылан ансар төш күрә12. Эпоста һунарсылыҡҡа бәйле һүрәтләнгәг бик боронғо йола – һунар алдынан йыртҡыс ҡаны эсеү нимәне аңлата?1. һыуһын ҡандыра2. асыуға йыртҡыс көсө “өҫтәлә”3. һаулыҡ нығы!13. Түбәндәге өҙөктә нимә тураһында һүҙ бара?… тигән яуыз улКүҙгә һис тә күренмәй,Килгәне һис беленмәй,Йәшәй торған януар ул.
14. Исеме “кеше үлтереүсе” мәғәнәһенә эйә булған ҡан ҡойоусы баҫҡынсы батша?1. Ҡатил2. Әзрәҡә3.Ҡәһҡәһә15. … Һаҡмар килеп, ШүлгәнгәҠылыс менән уҡталған.Урал тыйғас, Һаҡмар ҙаСапмайынса туҡталған…Уралдың хәл иткес мәлдә Һаҡмарҙы тыйыу сәбәбе?1. яраштырыу теләге2. тактик сәбәп3. ата хаҡы16. Кейәү һайлау бәйгеһендә Урал батыр ни өсөн Һомайҙың таш күтәреү буйынса шартын мотлаҡ үтәргә ынтыла?1. ағаһы Шүлгәнде еңеү өсөн2. Һомайға өйләнеү өсөн3. ағаһының намыҫын яҡлау өсөн17. Ҡәһҡәһә илендәге ынйы башлы таяҡ нимә символы тип һанала?1. матурлыҡ2. байлыҡ3. власть, көс-ҡеүәт18. С.Галин билдәләүенсә, “Башҡорт фольклористикаһы тарихында “Урал батыр” эпосын өйрәнеү өлкәһендә … һымаҡ эш башҡарған кешене табыуы ауыр”. Ғалим кемде күҙ уңында тота?1. Кирәй Мәргән2. Фәтхелҡадир Сөләймәнов3. Мөхәмәтша Буранғолов19. “Тарихи принциптан сығып, башҡорт халыҡ эпик ҡобайырҙарын түбәндәге төркөмдәргә бүлергә мөмкин” ( Ғ.Хөсәйенов) !Урал батыр” эпосы ҡайһы төркөмгә ҡарай?1. тарихи- ҡаһарманлыҡ ҡобайырҙары2. архаик (мифологик) ҡобайырҙар3. тормош – көнкүреш эпик ҡобайырҙары20. “Урал батыр” ҡобайырында ниндәй боронғо уникаль көс һынашыу төрө һүрәтләнә?1. уҡ атыу2. көрәш3. таш сөйөү21. Ҡотло, изгеләштерелгән урын- Ҡот тау ҡайһы илдә?1. йыландар илендә2. дейеүҙәр биләмәһендә3. самрау батшалығында22. …Ҡаф тауына типһәм мин,Он – талҡандый ыуалыр…Эпоста телгә алынған тау хәҙер нисек атала?
23. Мифик заттар Аждаһа, Ҡәһҡәһә, Ҡатил, Зәркүм, Әзрәҡә иесмдәре лексик составы буйынса ниндәй телгә ҡарай?1. төп башҡорт һүҙҙәре2. һинд- иран сығышлы3. фин-уғыр сығышлы24. “Урал батыр” эпосы матбуғатта (“Ағиҙел” журналы) беренсе тапҡыр ҡасан донъя күрә?1. 19682.19343.191025. Республикала иң тәүгеләрҙән “Урал батыр” эпосын сәхнәгә ҡуйған театр?1. Башҡорт дәүләт рус драма театры2. Башҡорт дәүләт ҡурсаҡ театры3. М.Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры26. Эпос тәүге тапҡыр рус теленә кем тарафынан тәржемә ителгән?1. Ғ.Шафиҡов2. Азамат Юлдашбаев3. айҙар Хөсәйенов27. Ш.Бабич исемендәге йәштәр премияһы лауреаты Ғәйнислам Ибраһимов 1996 йылда эпосты ниндәй телгә тәржемә итә?1. инглиз2. төрөк3. словак.1.Фәния Чанышева кайда, кайчан туган?2.Гаиләдә алар ничә бала булган?3.Язучының әти-әнисе турында нәрсә беләсез?4.Шагыйрьлек орлыгы аңа кемнән күчкән?5.Ничәнче елда, кайда урта мәктәпне тәмамлый?6.Ул кайчан яза башлый?7.Язучының хезмәт урыннарын атагыз.8.Фәния Чанышеваның тормыш иптәше кем? Аның турында нәрсә беләсез?9.Ничәнче елда алар гаилә коралар?10.Балалары бармы? Булса, алар турында ни әйтерсез?11.Язучы шигырьләрендә нинди темалар күтәрә?12.Сәйфи Кудашның Фәния Чанышевага багышланган шигыре ничек атала?13.Кем ул Шәмсинур? Аның турында ниләр беләсез?14.Фәния Чанышева турында төзелгән буклетның редакторы кем?15.Чанышевлар фамилиясенең килеп чыгышы турында нинди фаразлар,фикерләр йөри?16.Фәния Чанышева кайсы әсәрендә Күзәй авылы халкының Бөек Ватан сугышы чорын бар тулылыгы белән чагылдыра?17.Күзәй авылында Чанышевлар яшәгән урам нинди исем белән атала?18.Чанышевлар шәѕәрәсен кемнәр тикшергән,алар турында язылган мәкалә авторлары?19.Фәния Чанышеваның китапларын атагыз.20.Кем ул Гүзәл Сәгыйтова? Аны Фәния Чанышева белән нәрсә бәйли?21. "һәркөн иртән юмарт кояш калка,Кояш белән торсаң,бәхет арта..." шигыренең дәвамын языгыз.22.” ...Мин мәктәптән кайтам.Бездә кунак!Печән салып, атын тугарган.Әниемнең йөзе кояш кебек-Мич алдында янып кызарган.” Бу юллар кайсы шигыреннән алынган?23. “Фәниянең әсәрләрендә тамчы да уйлап чыгару һәм ясалмалылык юк.Аларда тик йөрәк кичерешләре , саф хисләр белән чорналган чын тормыш үзе чагыла, тик булган, баштан үткән хәл-вакыйгалар ялтлап үтә.” Бу сүзләр кем тарафыннан әйтелгән?
|
Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждениеКаранская СОШБуздякский районРеспублики Башкортостан
Рабочая программапо башкирскому (государственному) языкув 2 классена 2011-2012 учебный годобщее количество часов – 68количество часов в неделю – 2Составила : Шарипова Сания Кашфулловна
2011 годБашҡортостан республикаһыБүздәк районы Каранмуниципаль бюджет дөйөм белем биреү учреждениеһы
2011-2012 уҡыу йылына2-се класс өсөнбашҡорт (дәүләт) теленәнэш программаһыдөйөм сәғәттәр һаны – 68 сәғәтаҙнаһына – 2 сәғәт иҫәбенәнШәрипова Сания Кашфуллаҡыҙы төҙөнө
2011 йылАңлатма яҙыу4-се класы өсөн башҡорт (дәүләт) теленән эш программаһы.Эш прогаммаһы 68 сәғәткә бүленгән (аҙнаға 2 сәғәт).ТөҙөүсеШӘРИПОВА Сания Кашфулла ҡыҙы.Дәреслек: Толомбаев Х.А., Дәүләтшина М.С. Башҡорт теле: Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 2-се класы уҡыусылары өсөн дәреслек. – Өфө : Китап, 2008.Программа кимәле: базис.Уҡытыусының тел буйынса уҡыу- уҡытыу методик комплекты :
Уҡыусылар өсөн тел буйынса уҡыу- уҡытыу методик комплектыТоломбаев Х.А., Дәүләтшина М.С. Башҡорт теле: Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 2-се класы уҡыусылары өсөн дәреслек. – Өфө: Китап, 2008.Программа үҙенсәлектәренең характеристикаһы: Эш программаһы Башҡортостан Республикаһы Мәғариф министрлығы тарафынан раҫланған «Башҡорт теленән программа» (Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең I-IX кластары өсөн) нигеҙендә төҙөлдө. Төҙөүселәре Толомбаев Х. А., Дәүләтшина М.С., Ғәбитова З. М., Усманова М. Г.- Ижевск: «Книгоград», 2008.Башҡортостан Мәғариф Министрлығы тарафынан тәҡдим ителгән программа «2–се Гимназия» муниципаль бюджет дөйөм белем биреү учреждениеhының «Уҡыу планы»на ярашлы рәүештә тормошҡа ашырыла.Был эш программаһында федераль һәм республика закондары талаптары тормошҡа ашырыла:«Рәсәй Федерацияһы халыҡтары телдәре тураһында» законы, Рәсәй Федерацияһының «Мәғариф тураһында» Законы, «Башҡортостан Республикаһы халыҡтары телдәре тураһында» законы, Башҡортостан Республикаһының «Мәғариф тураһында» Законы.Программа йөкмәткеһе 3 йүнәлештә төҙөлгән.
Маҡсаттар һәм бурыстар.Башҡорт теленә өйрәтеү буйынса 2-се класс уҡыусылары алдында түбәндәге бурыстар ҡуйыла:
Уҡытыу предметының төп йөкмәткеһе
Башҡортостандың ҡалалары, ауылдары, йылғалары, күлдәре тураһында мәғлүмәт биреү. Башҡорт теленең үҙенсәлекле өндәрен ҡабатлау, темаға ҡараған башҡорт һүҙҙәрен дөрөҫ әйтеү күнекмәләрен камиллаштырыу.
Беренсе класта өйрәнгәндәрҙе иҫкә төшөрөү. Башҡорт теленең үҙенсәлекле өндәре һәм хәрефтәре, һөйләмдә һүҙҙәрҙең урыны.
Балаларҙың үҙҙәре уҡыған мәктәп, уның үҙенсәлекле билдәләрен, урынлашыуын, кабинеттарын белеүе. Һүҙҙәрҙең предметты, билдәне, эште белдереүе.
Мәктәп баҡсаһы, еләк-емештәр, уларҙың ҡыуаҡтары, балаларҙың баҡсалағы эштәре. Ошо темаға ҡараған һүҙҙәр, уларҙы дөрөҫ әйтеү. Һәм, ә, ләкин теркәүестәрен ҡулланыу.
Мәктәп, класс бүлмәләре, дәрестәр, кластағы уҡыусылар, уларҙың эштәре. Темаға ҡараған һүҙҙәрҙе өйрәнеү. Һүҙҙәрҙә ҡалын һәм нәҙек ялғауҙар.
Үҙенең ғаиләһе, ғаилә ағзалары, уларҙың эштәре, туғанлыҡ мөнәсәбәте тураһында һөйләшеү. Башҡорт телендә эйәлек ялғауҙарын практик үҙләштереү.
Аҙыҡ-түлек атамалары менән танышыу, башҡорт халыҡ аштары тураһында һөйләшеү. Килеш ялғауҙарын пратик үҙләштереү.
Аҙыҡ-түлек, һауыт-һабаның атамалары. Уларҙы йыйыштырыу, таҙа тотоу. Һөйләмдә һүҙҙәрҙең урыны.
Аш-һыу, аҙыҡ-түлек темаһына бәйле һүҙҙәр, уларҙың үҙенсәлектәрен белдереү. Аш-һыу әҙерләгәндәге ҡоралдар. Менән һүҙен практик ҡулланыу.10. Һанай беләһеңме? – 3 сәғәт.Аҙыҡ-түлек, кейем-һалым хаҡы, уларҙың үлсәме, уларҙы һатып алыу, тәртипле тотоноу. Телмәрҙә һандарҙы практик ҡулланыу.11. Кейем-һалым – 6 сәғәт.Кейем-һалым исемдәре, уларҙың үлсәме, кейем һатып алыу, уларҙы бөхтә тотоу. Башҡорт телендә килеш һәм зат ялғауҙарын ҡулланыу.12. Уйындар, уйынсыҡтар – 3 сәғәт.Уйынсыҡ исемдәре, билдәләре, уйындар. Башҡорт телендә ҡалын һәм нәҙек ялғауҙар.13. Һөнәрҙәр – 7 сәғәт.Кешеләрҙең һөнәрҙәре тураһында мәғлүмәт. Һөйләмдә хәбәрҙең урыны.14. Тән өлөштәре – 6 сәғәт.Кешенең организмы, тән өлөштәре атамаларын үҙләштереү, тәнде таҙа тотоу, һаулыҡты һаҡлау. Эйәлек алмаштарын һәм ялғауҙарын практик ҡулланыу.15. Таҙалыҡ. Көн тәртибе – 5 сәғәт.Шәхси гигиена, таҙалыҡты һаҡлау тураһында мәғлүмәт. Уҡыусының көн тәртибе, бөхтәлек, йыйнаҡлыҡ сифаттары тәрбиәләү. Башҡорт телендә юҡлыҡ ялғауҙары. Һүҙҙәрҙең һөйләмдәге урыны.Уҡыусыларҙың белем кимәленә талаптарУҡыу йылы аҙағында 2 класс уҡыусылары түбәндәге белем һәм күнекмәләргә эйә булырға тейеш:1. Һөйләгәнде йәки уҡығанды аңлай алыу (аудирование):- уҡытыусының, иптәшенең һөйләгәнен, уҡығанын аңлай алыу;- иҫәнләшеү, һаубуллашыу, рәхмәт әйтеү, ғәфү үтенеү, үтенесте белдереү, рөхсәт һорау (телмәр этикеты);- текстың йөкмәткеһе, ситуация буйынса һорау биреү.2. Уҡыған текст буйынса, күҙәтеүҙәр нигеҙендә һөйләй белеү, ситуацияға ярашлы һөйләшеү (говорение):- бәләкәй күләмле текстың йөкмәткеһен һөйләү,- һүҙлек һүҙҙәрен белеү, уларҙы дөрөҫ ҡулланып һөйләү,- диалог төҙөү, төркөмдәрҙә һөйләшеү,- үҙең, ғаилә ағзалары, уларҙың исемдәрен белеү, һөнәр-шөғөлдәре, туғанлыҡ мөнәсәбәте һ.б. тураһында һөйләү,- ваҡиғаға, персонажға үҙ мөнәсәбәтеңде әйтеп биреү,- башҡорт теленән руссаға һәм киреһенсә тәржемә итеү.3. Уҡыу (чтение):- тексты дөрөҫ, шыма, талғын уҡыу (орфоэпик нормалар нигеҙендә),- поэтик әҫәрҙәрҙе дөрөҫ интонация менән уҡыу,- уҡыған текстың йөкмәткеһен билдәләй алыу, персонаждарын әйтеү,- текстан һорауҙарға яуаптар табыу, уҡып күрһәтеү.4. Яҙыу (письмо):- хәрефтәрҙе матур, дөрөҫ, тейешле кимәлдә тоташтырып яҙыу,- ҙур булмаған тексты күсереп яҙыу,- шундай уҡ текст буйынса йә картина нигеҙендә 2-3 һорауға яуап яҙыу,- бирелгән ситуация буйынса 2-3 һөйләмдән торған текст яҙыу,- ныҡлы әҙерлектән һуң өйрәтеү характерындағы диктант, изложение, инша яҙыу (программала күрһәтелгән нормалар күләмендә).Уҡыу- уҡытыу программаһында планлаштырылған һөҙөмтәләрҙе үҙләштереүен баһалау.Класта һәм өйҙә башҡарыла торған яҙма эштәр өйрәтеү һәм тикшереү характерында була.Уларға түбәндәгеләр инә:- башҡорт теленән торлө типтағы күнегеүҙәр;- тәржемә эштәре.- дәреслектәрҙәге әҙәби текстарға пландар төҙөү.- һорауҙарға яҙма яуаптар һәм иншалар.- тел һәм әҙәби материалдар буйынса аналитик һәм дөйөмләштереү тибындағы схемалар, проекттар.Башҡорт теленең ағымдағы, сирек йәки йыл аҙағында, шулай уҡ уҡыу йылы башында инеү диктанты, ҙур темаларҙан һуң йомғаҡлау контроль эштәре үткәрелә. Ағымдағы контроль эштәр программаның өйрәнелгән материалы үҙләштереүҙе тикшереү маҡсатында уҙғарыла. Уларҙың төрө һәм үткәреү йышлығы өйрәнелә торған материалдың ҡатмарлылығынан, уҡыусыларҙың белем кимәленән сығып билдәләнә. Ағымдағы контроль эштәр өсөн уҡытыусы йә тотош дәртесте, йә уның бер өлөшөн генә файҙалана ала.Уҡыу йылы башында инеү диктанты, сирек һәм йыл аҙағында йомғаҡлау контроль эштәре мәктәп администрацияһы менән берлектә төҙөлгән график буйынса үткәрелә. Контроль эштәрҙе сиректең беренсе көнөндә һәм дүшәмбелә үткәреү тәҡдим ителмәй.2- се класта түбәндәге эш төрҙәре тәҡдим ителә:Күсереп яҙыу- 2Һорауҙарға яуап- 2Диктант- 4Инша – 1Календарь – тематик планлаштырыу
Тыуған Башҡортостан. 1 сәғәт
Ҡабатлау. 5 сәғәт
Создать бесплатный сайт с uCoz
|